Meşhed

Bir ay kadar önce Afrika seyahatinden dönmüştüm. Oranın sokaklarında yabancılığınızı ne kadar hissederseniz, Bosna’nın sokaklarında da o kadar yerli olursunuz. Biraz daha ilerleyip Osmanlı mirasının izlerine değince gözünüz; ‘Burası Anadolu olmalı…’ diyeceksiniz.

Acaba Neler Hissediyorlardı?

Zamanının çok zor şartlarında ve en ilkel yollarla yapılmış Bosna savaş tünelini ziyaret ettik. Kuşatma altındaki hava alanıyla, hareket merkezi olarak kullanılan bir evin arasını bağlayan tünel… Savaşın acımasızlığı ve orantısızlığı konusunda en fikir verici yerlerden birisiydi. Biz kısa bir bölümünü görsek de savaşın gaddar yönünü müşahede etmek ve acının hissiyatını anlamak için önemli… Oradaki bir ekrandan gözyaşlarını, annelerin feryadını, çocukların çığlığını tıkanmış kulaklar için izledik.

Osmanlı’nın Mirasları Her Yerde

Biz, şehir merkezine ve Baş Çarşıya doğru yönelirken acılarımızı yüklenerek ayrıldığımız bu mekân geride kalmıştı. Azığımıza hüzün yükledik. Bir ay kadar önce Afrika seyahatinden dönmüştüm. Oranın sokaklarında ne kadar yabancılığınızı hissederseniz, Bosna’nın sokaklarında da o kadar yerli olursunuz. Kahvenin tadı her yerde başka bir güzeldir. Ama Saraybosna çarşılarında daha bir özel… Osmanlı’nın ve Osmanlı ruhunun yaşadığı yerdir orası… Doyumsuz kahveniz cezvenin içinde gelir. Fincanın sapı yoktur. Osmanlı döneminde Hristiyanların kahve fincanında sap olurmuş ve bunu üç parmakla tutarlarmış. Kendilerince teslis inancına bir vurgu olsun diye… Müslümanlarsa sapsız kahve fincanını iki parmaklarıyla hilal şeklinde kavrayıp içerlermiş. Bosna’da kahve içerken parmaklarınızla bilmeden de olsa hilal çizersiniz. Kahveye, Hilal’e ve yüzyıllardır beraber yaşamış olsalar da Hristiyan geleneklerine sanki böyle bakıyorlar. Tabii Hilal deyince bütün camilerin minarelerindeki hilalli Osmanlı sancağını unutmamak lazım…

Estetik ve Zarafetiyle Büyülüyor

Selçuklu Belediyesi tarafından restorasyonu yapılmış tarihi Mevlevi Tekkesi’ne kadar çıktık. Tepede, estetik ve zarafetiyle insanı büyüleyen o güzelim tekkede önce çaylarımızı yudumladık. Çağlara ve nesillere birer anıt olarak dikilmiş beyaz mermerlerden oluşan şehit mezarlarının arasından Fatiha okuyarak aşağıya indik. “Bastığın yerleri ‘toprak!’ diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı…” dizeleri burada ayrı bir anlam taşıyordu. Ben hayatımda Haremeyn’in dışında maneviyatı ile insanı bu kadar çok etkileyen başka bir yer görmedim. Taşların değil meleklerin arasında yürümekti sanki… Cennet ağaçlarının kokusunu hissederek adım atmaktı… Mezarlığın daha aşağısına indiğimizde Bosna’nın mücadele lideri Aliya İzzetbegoviç’in ihtişamını tevazuundan alan kabri bekliyordu. Kabir taşının üstüne ‘Abdullah’ diye yazılmıştı. Kendini kurtuluş lideri, ülkenin cumhurbaşkanı, insanların gönlüne taht kurmuş bir önder olarak tanıtmak yerine ‘Allah’ın bir kulu’ olarak tanıtmayı tercih eden bir türbe…

Kelimeler İnsanın Boğazına Düğümleniyor

Kur’an okumanın, dua etmenin zorlaştığı ve duygu selinin yükseldiği mekândı burası. ‘Şehadet ruhunun ve azminin’ önderi bir büyüğün yanında aynı duygular için yapılan duada kelimelerin hıçkırığa karıştığı yer. Kelimeler, insanın boğazına bir yumruk gibi düğümlendi. Arkadaşlarımızın hepsinde aynı hisler uyandı. Sanki vızıldayan kurşunlar, onlardan önce bizi düşürdü toprağa… Halkın içinden çıkan ve onlar gibi yaşayıp, onlar gibi göçen bir lider… Ertesi gün Bosna’nın gerdanlığı Mostar’a doğru yola çıktık. Yemyeşil ormanlar, şırıl şırıl pınarlarla sanki cennetten bir köşe… Mostar, mührün vurulduğu yer… Hem mührün hem de kalplerimizin vurulduğu yer burası… Şehrin ortasından akan nehrin üzerindeki sanat şaheseri köprü, sadece şehrin iki yakasındaki yerleşim yerlerini birbirine bağlamaz. Oradaki Müslüman ve Hırvat nüfusun arasındaki iletişim kanalıdır aynı zamanda…

Halkın Mütevazı ve Mütevekkil Duruşu

Onlarca Osmanlı vezirinin kabrinin bulunduğu, tepelerin şehit mezarlarıyla bezendiği Travnik’e uğramamak ayıp olurdu. Fatih Sultan Mehmet’in atından inip su içtiği dereden bir yudum buz gibi suyu içmek, sizi tarihin derinliklerine götürecektir. Camileri, medreseleri, hala eğitime devam eden İslâm Üniversitesi, kalesi ve halkın mütevazı ve mütevekkil duruşu; Travnik’te bambaşka duygular yaşatır insana… Son gün Bosna’nın çağdaş fatihi Aliya’yı yeniden ziyaret edip onunla vedalaşmadan ayrılmak uygun olmazdı. Selamlaştık, tekrarına sözleştik…