Tip 2 Diyabeti olanlar beslenmede nelere dikkat etmeli?

Pankreastaki beta hücrelerinden salgılanan insülin hormonu beslenme ile alınan karbonhidrat, protein ve yağın vücutta depolanması ve kullanılmasından sorumludur. Kan şekerinin düzenlenmesini sağlar. Diabetes mellitus insülin salınımı veya aktivitesinde veya her ikisinde de meydana gelen problemler sonucunda kan şekerinin yükselmesi ile karbonhidrat, protein ve yağ metabolizmasında sorunlara yol açan bir hastalıktır. Bu hastalıkta insülin salınamaması veya vücudun insüline yanıt verememesi söz konusudur. Bundan dolayı hiperglisemi yani kan şekeri yüksekliği gözlenir. Diyabet tanı konulduktan sonra yaşam tarzı değişiklikleri, beslenmede değişiklikler ve hastalığın seviyesine göre doktorunuzun karar verdiği ilaç tedavisi (oral antidiyabetik ilaçlar) ile tedavi uygulanmaya başlanır.

Obezite tip 2 diyabet için önemli bir risk faktörüdür. En riskli olan durum ise santral obezite olarak adlandırılan karın bölgesi çevresindeki yağlanmadır. Santral obezite kaslarda ve karaciğerde insülin duyarlılığının azalmasına sebep olur.

Tip 2 diyabet insülin direnci ile karakterize bir hastalıktır. Aynı zamanda fazla kilo ile karakterize olan bu hastalığın tedavisinde mutlaka kilo aralığı normal seviyelere düşmelidir. Tip 2 diyabetli obez kişilerin düzenli beslenmesi ve kilo vermesi ile insülin direncinin kırılması mümkün olabilmektedir. Aynı zamanda oral antidiyabetik ilaçlara ihtiyaç azalabilir, kan şekeri dengesi sağlanabilir ve hipertansiyon iyileştirilebilir. Bütün bunlar için düzenli bir beslenme programı ve egzersiz programı aynı zamanda düzenli doktor kontrolü gerekmektedir. Yaşam tarzı değişikliklerinde kişi birden yüksek hedefler koyarsa zorlanacaktır bu sebeple adım adım ilerlenmelidir. Öncelikle yakın zamanlı ve ulaşılabilir hedefler belirlenmelidir. Örneğin hiç yürüyüş yapmayan bir kişiden haftada 5 gün yürüyüş beklenemez ilk aşamada 2-3 gün yürüyüş yeterli olacaktır. Beslenme için kişinin kendini böyle bir değişikliğe hazır hissetmesi gerekir. Beslenme programı ile birlikte beslenme günlüğü tutması önerilebilir. Bu sayede sağlıklı beslendiği öğünlerde kendisinde vücudundaki farkı da hissedecek ve beslenme uzmanı ile beslenme günlüğünü değerlendirebilecektir.

Diyabetin semptomları nelerdir?

Ağızda kötü bir tat hissi

Bulanık görme

Yorgunluk ve halsizlik hissi

Ayaklarda uyuşukluk

Diyabetin sınıflandırılması

Diyabetin birçok farklı çeşidi bulunmaktadır. Prediyabet olarak adlandırılan ve test sonuçlarının normal değerden fazla olmasına rağmen diyabet tanısı konmamış tipi bulunmaktadır. Bu kişilerin mutlaka düzenli olarak kontrol edilmesi gerekmektedir. Gestasyonel diyabet ise gebelik döneminde ortaya çıkan diyabete verilen isimdir. Tip 1 diyabet pankreastaki beta hücrelerinin hasarı ile ilişkilidir. Genellikle bebeklik veya çocukluk çağında ortaya çıkar ve dışarıdan insülin alınması gerekir. Günümüzde sıkça rastlanan ve diyabetli hastaların büyük kısmının sahip olduğu tip ise bu yazıda değindiğim Tip 2 diyabettir. Tip 2 diyabet insülin direnci ve insülin eksikliği ile ilişkilidir.

Tip 2 Diyabet için beslenmede altın kurallar

Kan şekerini dengelemek için az ve sık yemek yenilmelidir. Günde 3 ana öğün ve 2-3 ara öğün yapılmalıdır. Öğün atlanmamalıdır ve öğün saatleri her gün için aynı olmalıdır.

Yiyecekler en az 15-20 kez çiğnenmeli ve yavaş yavaş yenilmelidir.

Yemek pişirirken dikkatli davranılmalıdır. Kızartılmış besinlerden uzak durulmalıdır. Etli yemeklere yağ ilave edilmeden pişirilmelidir.

Şeker tüketilmemeli, tatlandırıcılar tüketilirken ise belirlenen sınırların üzerine çıkılmamalı ve tatlandırıcılar sık tüketilmemelidir.

Lif alımı mutlaka yüksek olmalıdır. Bu sebeple mutlaka bol yeşillikli salatalar sofralarda yerini almalıdır. Ara öğünde yüksek lif içeriğine sahip olan elma, armut, kayısı, erik gibi taze meyveler porsiyon kontrolüyle tüketilebilir. Lif açısından zengin olan kurubaklagiller de beslenmede bulundurulabilir. 25-35 gram / gün seviyesinde lif alımı sağlanmalıdır.

Karbonhidrat olarak kompleks karbonhidratlar tercih edilmeli ve tam tahıl ürünlerine yer verilmelidir. Beyaz ekmek, bal, pirinç pilavı gibi basit karbonhidrat içeren yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Kurubaklagiller, tam buğday makarna, bulgur pilavı ve yulaf ezmesi gibi karbonhidratlar tercih edilebilir. Karbonhidratlar kan şekeri kontrolü için her öğüne düzenli bir şekilde dağılmış olmalıdır.

Protein yeterli seviyede tüketilmeli, yüksek veya düşük protein alımı olmamalıdır. Protein kaynağı olarak yumurta, balık, hindi tavuk ve kırmızı et tercih edilebilir. Peynir ve süt yarım yağlı olarak tüketilebilir. Kırmızı et tüketimi haftada 2 defayı geçmemelidir.

Tereyağı ve kuyruk yağ gibi doymuş yağ kaynakları sınırlandırılmalıdır. Trans yağlardan dolayısıyla paketli ürünlerden uzak durulmalıdır. Omega-3 alımı için haftada kez balık tüketimi önerilmektedir.

Meyve suyu kan şekerini çok hızlı yükseltip hızlı düşürebilmektedir. Aynı zamanda içerdiği şeker miktarı yüksektir. Bu sebeple meyve suyu tüketip kan şekeri seviyelerini birdenbire arttırmak yerine meyveleri taze olarak tüketmeli ve içerdiği liflerden faydalanılmalıdır.

Düşük glisemik indeks ve glisemik yüklü beslenilmelidir. Glisemik yükün düşük olması ise porsiyon kontrolü ile mümkündür.

Diyabet ve egzersiz dengesi nasıl kurulmalıdır?

Tip 2 diyabete sahip kişilerde düzenli yapılan egzersiz kan şekeri seviyelerinin kontrolünü sağlayabilmektedir. Aynı zamanda düzenli egzersizle birlikte kilo kaybı sağlanabilir ve bu sayede insülin direncinin kırılmasına katkı sağlanabilir. Düzenli fiziksel aktivite diyabetin tedavisinde önemli rol oynamaktadır. Sadece hastalığa sahip olan kişilerde değil risk altındaki kişilerde de düzenli fiziksel aktivite hastalık riskini düşürecektir. Aktivite mutlaka kontrollü yapılmalıdır. 8-10 bin adımdan oluşan hafif bir yürüyüşü örnek gösterebiliriz. Aynı zamanda yoga gibi kolay uygulanabilen ve stresi azaltan aktiviteler de egzersiz rutinine eklenebilir. İnsülin kullanan kişiler egzersiz zamanlamasına ve aktivite seviyesine dikkat etmeli, açlık durumunda ve yemek sonrası hemen egzersiz yapmaktan kaçınmalıdır. Diyabetli hastalarda egzersiz planı kişiye özel planlanmalıdır.

Diyetisyen Dilara Tuygan