‘Ulusal Sinema’nın öncü ismi: Halit Refiğ

Türk sinemasında iz bırakan filmlere imza atan ve Batılı sinema anlayışına karşı "Ulusal Sinema" fikrini savunarak, bu anlayışa öncülük eden ödüllü yönetmen ve senarist Halit Refiğ, vefatının 11. yılında yad ediliyor.

Çok sayıda unutulmaz filme imza atan usta yönetmen ve senarist Halit Refiğ, vefatının 11. yılında anılıyor.

"Gurbet Kuşları" ve "Karılar Koğuşu"nun da arasında bulunduğu çok sayıda filmin yönetmenliğini ve senaristliğini üstlenen Refiğ, Selanik göçmeni bir ailenin çocuğu olarak 5 Mart 1934'te İzmir'de dünyaya geldi.

İlk ve orta öğrenimini Şişli Terakki Lisesinde tamamlayan Refiğ, Robert Koleji Mühendislik Bölümünü bitirdi.

Eğitimini yarıda bırakarak 1954'te yedek subay olarak gittiği Kore ve Japonya'da çektiği 8 milimetrelik filmlerle sinemaya başlayan Refiğ, askerlik vazifesinin ardından Akis, Kim, Yeni Sabah, Akşam ve Milliyet'in de arasında bulunduğu gazete ve dergilerde sinema yazıları yazdı.

Nijat Özön ile 1956'da "Sinema Dergisi"ni yayımlamaya başlayan Refiğ, "Kim" dergisi ile "Yeni Sabah" ve "Akşam" gazetelerinde sinema eleştirileri yazdı.

İlk profesyonel sinema çalışmasını "Yaşamak Hakkımdır" filminde Atıf Yılmaz'ın asistanlığını yaparak gerçekleştiren Refiğ, Yılmaz Güney'in de asistanlığını yaptı.

İlk filmi olan "Yasak Aşk" ile 1961'de yönetmenliğe başlayan usta yönetmen, Memduh Ün ve Atıf Yılmaz'a senaryolar yazdı.

"Ulusal Sinema"ya öncülük etti''

Halit Refiğ, batılı sinema anlayışına karşı "Ulusal Sinema" fikrini savundu ve bu anlayışa öncülük etti.

Yeşilçamı küçük gören Batı hayranı aydınlara karşı çok sert yazılar yazan Refiğ, Türk Sinemasının halkın ihtiyaçlarından doğduğunu, Batı sineması gibi bireysel sorunları ön planda tutmayan bir halk sanatı olduğunu savundu.

Metin Erksan, Lütfi Akad, Duygu Sağıroğlu ve Sami Şekeroğlu ile birlikte "Ulusal Sinema" üzerinde yazılar yazan ve tartışmalara katılan Refiğ, bu alanda örnek filmlere imza attı.

"Şehirdeki Yabancı", "Gurbet Kuşları" ve "Haremde Dört Kadın" filmleri Sorrento, Yeni Delhi ve Moskova Film Festivallerinden ödüle layık görülen Refiğ, "Gurbet Kuşları" filmiyle 1. Antalya Altın Portakal Film Festivalinde "En İyi Yönetmen Ödülü"nü kazandı.

Türk sinemasında 1970'li yıllarda başlayan ahlaki çöküntü nedeniyle televizyon filmleri çekmeye başlayan Refiğ, Halit Ziya Uşaklıgil, Kemal Tahir gibi isimlerin eserlerini televizyon dizisine aktardı, Lütfi Ömer Akad ve Orhan Aksoy'un Halide Edip Adıvar'ın aynı isimli eserinden uyarladığı "Vurun Kahpeye" filmini yeniden çekti.

Türkiye'de ilk defa bugün Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi olarak devam eden İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (İDGSA) Film Arşivi tarafından 1974'de başlatılan eğitim çalışmalarına katılan Refiğ, 1975'den itibaren İDGSA Sinema-TV Enstitüsü'nde Öğretim Görevlisi olarak çalışmaya başladı.

TRT adına çektiği dizilerle gündeme gelen usta yönetmenin Kemal Tahir'in aynı adlı romanından uyarladığı "Yorgun Savaşçı" adlı filminin 1980 askeri darbesinin ardından yakıldığı ilan edildi.

Sinemaya 1978'te "Yaşam Kavgası" adlı filmle geri dönen Refiğ, "Teyzem", "Hanım", "Karılar Koğuşu", "İki Yabancı" ve "Köpekler Adası" yapımlarına imza attı.

Wisconsin Üniversitesi ve Ohio Denison Üniversitesi'nde eğitim çalışmalarına katılan Refiğ, ABD'deki öğrencileriyle de filmler çekti.

Çeşitli konferans, seminer ve toplantılara konuşmacı olarak katılan Refiğ'e, 1997'de Mimar Sinan Üniversitesi tarafından "Onursal Profesörlük" unvanı verildi.

Çok sayıda makale ve araştırma yazısı kaleme alan usta ismin "Ulusal Sinema Kavgası" adlı kitabı 1971 ve 2009'da okuyucuyla buluştu.

Ali Can Sekmeç'in, Halit Refiğ'in yazı ve röportajlarını topladığı kitap ise 2015'te İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Daire Başkanlığı Yayınlarından çıktı.

Yurt içinde ve yurt dışındaki festivallerde çok sayıda ödüle layık görülen ve 60'dan fazla filme imza atan Refiğ, 11 Ekim 2009'da safra kanseri için tedavi gördüğü hastanede 75 yaşında vefat etti ve cenazesi Zincirlikuyu mezarlığına defnedildi.

Eserlerinden bazıları şöyle

"Acı Zafer", "Adsız Cengaver", "Aslan Pençesi", "Aşk Fırtınası", "Bir Türk'e Gönül Verdim", "Canım Sana Feda", "Gençlik Hülyaları", "Gurbet Kuşları", "İki Yabancı", "Karakolda Ayna Var", "Karılar Koğuşu", "Kırık Hayatlar", "Kıskıvrak", "Kız Kolunda Damga Var", "Kızım ve Ben", "Leyla ile Mecnun", "O Kadın", "Paramparça", "Sultan Gelin", "Şafak Bekçileri", "Teyzem", "Üç Korkusuz Arkadaş", "Yarın Ağlayacağım", "Yaşamak Ne Güzel Şey", "Yedi Evlat İki Damat."

Kaynak: AA