Tuvalet eğitimi korkulu rüyanız olmasın

Tuvalet eğitimi, sağlıklı çocuk gelişimi için en önemli adımlardan biridir. Çünkü tuvalet alışkanlığı çocuğun hem zihinsel hem duygusal hem de bedensel olgunluğuna dair büyük bir gelişimin kanıtıdır. O nedenle heyecan verici olduğu kadar zorlayıcı yanları da olan tuvalet eğitimini önemsemek ve çocuğun duygusal gelişimine olumsuz yönde etki etmeden süreci tamamlamak gerekir.

Genel olarak bakıldığında çoğu çocuk 18 ila 24 aylar arasında tuvalet eğitimine hazır olur. Ancak bu süreç oldukça kişisel ve çocuğa özel şekillenmektedir. Örneğin erkek çocuklarının kız çocuklarına göre daha geç tuvalet eğitimine hazır olduğu bilinmektedir. Tuvalet eğitiminde dikkat edilmesi gerekenleri sizler için kaleme aldım.  

Tuvalet eğitimi nedir?

Tuvalet eğitimini kısaca çocuğun kendi vücudunu ve ihtiyaçlarını kontrol edebilmesi olarak tanımlamak mümkündür. Yani çocuğun tuvalet ihtiyacı olduğunu anlayarak bunu bağımsız bir şekilde yapabilmesidir.

Tuvalet eğitimine kaç yaşında başlanmalı?

Tuvalet alışkanlığını sağlıklı olarak kazanması için çocukların belli oranda ruhsal ve fiziksel olgunluğa ihtiyaçları vardır. Öncelikle tuvaletini tutabilmesi için kas kontrolüne sahip olması gerekir. Aynı zamanda tuvaletini bezine ya da çamaşırına yapmak yerine tuvalete giderek yapmanın anlamını fark edebiliyor olmalı. İşte bu farkındalıkların gelişimi her çocukta farklıdır. Ancak genel olarak 2 yaşından küçük olan çocuklardan bu ayrımları tam olarak yapmaları beklenmez. Onun için de 2 yaşından (24 aylık) sonra çocuğun vereceği bazı davranışları gözlemleyerek hazır olup olmadığını anlayabilirsiniz.

Çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır olduğunu anlamanıza yardımcı olacak işaretler

Her çocuk farklı olduğu gibi her birinin gelişim tablosu da farklı seyreder. O nedenle çocukları birbirleri ile kıyaslamak doğru değildir. Çünkü her birinin kendine has bir kişiliği ve alışkanlıklarını kapsayan özel düzeni vardır. Ancak tuvalet eğitimine başlayıp başlamama konusunda kararsız olduğunuzda çocuğunuzu iyi gözlemlemeniz gerekmektedir. Çocuğunuz size hazır olduğunu gösteren davranışlar sergiler. Çocuğunuzda görmeniz gereken davranışlar şu şekildedir;  

-Çocuğunuz sözel olarak tuvaletinin geldiğini ifade ediyorsa,

-Çocuğunuz kakası geldiğini anlayıp kendine özel bir seçiyorsa (koltuk arkası, kapı arkası, farklı bir oda, bir köşe…)

-Bebek bezi takmak istemiyorsa,

-Çocuğunuz altına yaptığında kısa bir süre için bile ıslak kalmaya tahammül edemiyorsa,

-Bezi ıslak olduğunda çekerek kendi çıkarmaya çalışıyorsa,

-Gündüz uyku süresinde bezi kuru kalkıyorsa,

-Başkaları tuvaleti kullanırken merak ediyor ve ilgileniyorsa,

-Gece uykusu boyunca bezi kuru kalkıyorsa,

-Yetişkinlerin davranışlarını taklit edebiliyorsa,

Bu işaretlerden birini ya da bir kaçını çocuğunuzda gözlemlemeye başladıysanız işte çocuğunuz size ipucu vermeye başlamış demektir. Artık yavaş yavaş siz de kendinizi hazırlasanız iyi olur.

Siz de hazırlanın diyorum çünkü tuvalet eğitimi çocuğun olduğu kadar ailenin veya çocuğun bakımından sorumlu kişinin de yeni bir alışkanlık edinmesi demektir. Çünkü artık bez değiştirmek zorunda kalmayacak ve çocuğun kendi ihtiyaçlarını gidermesine tanık olacaksınız. Ancak eğitim zaman alan bir süreçtir. Bazı çocuklarda 1 hafta sürerken bazı çocukların tamamen yeni alışkanlıklarını kazanması 4 haftayı bulabilir. Bu süre boyunca da bazı günler altına kaçırma ya da ufak tefek kazalar yaşanabilir. O noktada sabırlı olmak ve anlayışı elden bırakmamak çok önemlidir. Çocuğun duygularını incitmeden, onu zorlamadan ve yargılamadan tuvalet eğitimini tamamlamak gerekir.

Tuvalet eğitimi verilirken yapılan hatalardan kaçının!

Çocukların sağlıklı gelişebilmeleri için her yaş ve dönemde edinecekleri alışkanlıkları ve öğrenecekleri davranışları doğru bir biçimde hayatlarına dâhil etmelerini bekleriz. Peki, bunu beklerken ve isterken biz doğru davranmayı becerebiliyor muyuz? Çocuğumuza karşı her koşulda sabırlı ve sevgi dolu olabiliyor muyuz? Ufak bir aksilik yaşandığında ona sarılarak bunu aşmasında destekleyici olabiliyor muyuz? Yoksa sabırsız ve yargılayıcı tavırlarımızla ilişkimizin bozulmasına hatta çocuğumuzun incinmesine göz mü yumuyoruz? İşte tuvalet eğitimi boyunca şu davranışlardan uzak durmalısınız!

-Henüz hazır olmayan bir çocuğu tuvalet eğitimine zorlamak,

-Erken dönemde tuvalet eğitimi vermeye çalışarak çocuğun bağırsak hareketlerini gizleyip kabız olmasına neden olmak,

-Tuvalet eğitimi süresince yaşanabilecek kazalar karşısında çocuğa kızmak ve çocuk ile olan iletişimin bozulmasına yol açmak,

-Çok erken dönemde zorlayarak tuvalet eğitimi vererek ileri yaşlarda alt ıslatma gibi psikolojik problemlere neden olmak,

-Tuvalet eğitimi aşamasında aceleci davranarak, henüz adapte olmaya çalışan çocuğa yetersiz ve başarısız olduğunu hissettirmek,

-Taşınma, yeni bir kardeş, oda değişikliği, anne ya da babanın işe başlaması, okula başlama gibi evde yeni bir düzene geçildiği dönemde tuvalet eğitimine başlamak,

 Lazımlık kullanmak şart mı?

İşte en kafa karıştırıcı konulardan biri de lazımlık. Günümüzde birçok markanın sayısız lazımlık modeli var. Renklisinden desenlisine, basamaklısından direksiyonlusuna kadar kız ve erkek çocukları için sınırsız model mevcut. Tabi başlangıç aşamasında ne kadar renkli ve eğlenceli olursa çocuğun o kadar ilgisini çeker diye düşünüyor olabiliriz. Bir oyuncakmış gibi alıp onu salonun en orta yerine koyup çocuğumuzun da tuvalet ihtiyacını onunla kazanmasını bekleyebiliriz. Bunları her biri normal ve olağan beklentiler.

Lazımlık, tuvalet eğitimi için başlangıç aşamasında kullanılan yardımcı bir eşyadır. Bazı aileler adaptör ile lazımlık arasında kararsız kalabiliyorlar. Ancak başlangıç aşamasında genellikle lazımlık tercih edilmektedir. Tercihen eğitime başlamadan önce lazımlık alınarak çocuğun görebileceği bir yere konmalı ve giyinik olarak oturmasına izin verilmelidir. Hatta oyuncak bebekler veya ayıcıklar yardımıyla tuvalet yapmanın mümkün olduğu oyunlar oynanmalıdır. Bu çocuğun lazımlığı tanımasına ve anlamasına yardımcı olacaktır.

Ancak lazımlık yerine tuvalet adaptörü tercih eden kişilerde vardır. Burada dikkat edilmesi gerek konu ise çocuğun ayağının yere değiyor olmasına özen göstermektir. Bunun için de bir yükselticiden destek alabilirsiniz. Hem bu yükseltici ya da basamak sayesinde çocuk kendisini güvende hissedecek ve tuvalete kendi başına rahatlıkla ulaşacaktır.

Tuvalet eğitiminde yardımcı kitaplar

Her çocuğun ilgi alanı farklıdır. O nedenle yaşadığı sürece adapte olma şekli ve onu algılayış biçimi de ayrıdır. Sizlerle, çoğu kişinin faydalanarak tuvalet eğitimi sürecini kolaylaştıran kitaplardan birkaçını paylaşmak isterim.

Güle güle kakalar

Sergi Camara tarafından yazılan “Güle Güle Kakalar” kitabı tuvalet eğitimi boyunca çocukların yaşadıkları sorunları, onlarda sendrom oluşturacak olayları ebeveynleriyle nasıl çözebileceklerine dair yardımcı bir kitaptır. 32 sayfalık kitabın son kısmında ailelere yardımcı olacak bir yol haritası da bulunmaktadır. Çocuklarınızla severek okuyabileceğiniz bu kitap çocukların kaygılarını, meraklarını ve korkularını gidermenize yardımcı olacaktır.

Teo’nun kaka kitabı

Yağmur Artukmaç ve Pınar Çakır Aksu’ya ait “Teo’nun Kaka Kitabı” da tuvalet eğitiminde yanınızdan ayırmamanız gereken kitaplar arasında yer alıyor. Madalyon Psikiyatri Merkezi tarafından onaylanan kitap toplam 24 sayfadan oluşuyor. Çocuklarla okurken keyifli vakit geçirmenizi sağlayacak bu kitap, tuvalet eğitimini resimli bir hikâyeye dönüştürüyor. Bir kez okumalık bir kitap olmadığı gibi aynı zamanda tuvalet eğitimi boyunca rahatça başvurabileceğiniz eğitsel bir kitap olarak karşımıza çıkıyor.

Minik Elif’in tuvalet eğitimi

Liena Schneider tarafından kaleme alınan “Minik Elif’in Tuvalet Eğitimi” kitabı da tuvalet eğitimi boyunca size yardımcı olacak kitaplardan biri. Büyüdüğü için çocuk bezi kullanmak istemeyen Elif’in hikâyesini anlatan kitapta yaşanan ufak kazalar karşısında anne ve babasının devamlı destek vermesi en önemli noktalardan biridir. Gerek çocuk için gerekse ebeveyn için yol gösterici olan bu kitap 24 sayfadan oluşuyor.

Kaka hakkında bildiğim her şey

“Kaka Hakkında Bildiğim Her Şey”, Susam Sokağı başta olmak üzere birçok televizyon programında metin yazarlığı yapmış ayrıca tiyatro ve müzikal yazarlığı da yapan Jaume Copons’a ait. 11 dile çevrilen bu kitap, kaka yapmanın evrensel bir alışkanlık olduğunu anlatırken eğlenceli dili sayesinde okurken ailece keyifli zaman geçirmenizi sağlayacak. 32 sayfadan oluşan bu kitap çocukların, hem insanların hem de hayvanların vücut işleyişine dair birçok bilgiyi eğlenceli yoldan öğrenmesine de yardımcı olacaktır.

Büşra Hacıhasanoğlu