Tarihi konuları ele alan oyunlarıyla tanınan: Orhan Asena

Oyun yazarı, şair ve çocuk hastalıkları hekimi olan Orhan Asena, vefatının 20. yılında anılıyor.

Daha çok yazmış olduğu tarihi konuları ele alan oyunlarıyla tanınan Asena, 7 Ocak 1922'de memur Celalettin Bey ile ev hanımı Şerife Hanım'ın çocuğu olarak Diyarbakır'da dünyaya geldi.

İlk ve orta öğrenimini Diyarbakır'da tamamlayan usta yazar, çocuk yaşlarda şiir ve öykü yazmaya başladı. Sanatçı, ilk tiyatro çalışmalarına ise lise yıllarında imza attı.

Asena, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden 1945'te mezun oldu. Çeşitli il ve ilçelerde 1946 ile 1952 arasında hükümet tabipliği yaptıktan sonra çocuk hastalıkları uzmanı oldu ve 8 buçuk yıl Almanya'da çalıştı.

"Türk tiyatrosunun Shakespeare'i" olarak kabul edildi

Türkiye'ye döndükten sonra Ankara'ya yerleşen Orhan Asena, Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü'nde edebi kurul üyesi ve başkanı olarak görev yaptı.

Öğrencilik yıllarında "Yaratılış", "Varlık"," İstanbul" ve "Hisar" gibi edebiyat dergilerinde şiir ve hikayeleriyle yer alan Asena, sonraları tümüyle oyun yazarlığına yöneldi. Asena'nın oyunları, Ankara'da ve İstanbul'da hem Devlet hem de Şehir Tiyatrolarında defalarca sahnelendi.

Usta yazar, tarihi konuları ele alan oyunlarıyla tanındı. Üretkenliği, yazdığı oyunların konuları ve diliyle tiyatro eleştirmenlerince "Türk tiyatrosunun Shakespeare'i" olarak kabul edildi.

Sanatçının "Tanrılar ve İnsanlar – Gılgamış" adlı ilk oyunu 1955'te Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahnelendi ve 1959'da da kitap olarak yayımlandı. Ayrıca 1960'ta Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü'nü alan sanatçının bu eseri İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca, Rusça ve İtalyancaya tercüme edildi.

Sanat hayatı boyunca 40'ı aşkın tiyatro oyunu kaleme alan Asena'nın bu oyunları Türkiye'deki birçok sahnede oynandı. Sanatçının ayrıca oyunlarının yarısına yakını kitap haline getirilerek okurlarla buluştu.

"Atçalı Kel Mehmet" isimli oyunuyla TRT'den 1970 yılında başarı ödülü alan Orhan Asena, daha sonra İsmet Küntay Tiyatro Ödülü, Avni Dilligil Tiyatro Ödülü ve Türkiye İş Bankası Büyük Tiyatro Ödülü gibi pek çok ödüle değer görüldü.

​​​​​​​

Vefat ettiği gün oyunu Bursa Devlet Tiyatrosu'nda sahneleniyordu

Orhan Asena, 1998'de Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından "Devlet Sanatçısı" unvanına layık görüldü.

Hayatı boyunca tiyatronun eğitici bir amaç ve ihtiyaç haline getirilmesi için mücadele eden usta yazar, 15 Şubat 2001'de Ankara'da vefat etti. Asena'nın cenazesi, Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Orhan Asena'nın vefat ettiği gün, "Yıldız Yargılaması" isimli oyunu Bursa Devlet Tiyatrosu'nda sahneleniyordu. Devlet Tiyatroları tarafından 2014'te, Orhan Asena adına Diyarbakır'da Yerli Oyunlar Festivali düzenlendi.

Tiyatro araştırmacısı Prof. Dr. Hülya Nutku, Orhan Asena'nın oyun yazarlığına ilişkin, "Tiyatromuza oyunlarıyla katkısı tartışılmaz olan Asena'nın öncelikle birikimli bir yazar olduğunu, okumaktan yılmayan bir biriktirici olduğunu, toplumdan uzak düşmeyen ve dünyaya bakışından ödün vermeyen bir yapıya sahip olduğunu kabullenmeliyiz." değerlendirmesinde bulunmuştu.

Yazar ve edebiyat kuramcısı İnci Enginün ise Orhan Asena'nın eserlerindeki en bariz özelliğin insanların güç sahibi olana kadar ve olduktan sonraki davranışların yansıtılması olduğuna dikkati çekerek, Asena'nın edebi yönüne ilişkin şunları kaydetmişti:

"Eserlerinde fertler arasında geçen gücü elde etme mücadelesi, politik güç ve iktidar hırsı ve elde edilen gücü kullanma şekli ve tutkusu, onun oyunlarındaki çatışmaların kaynağını teşkil etmektedir. Yazar tarihi ve güncel konulu oyunlarında en çok bu çatışmaları ortaya koyan eserler yazmıştır. Önce dar çerçevede ve fertler arasında başlayan gücü elde etme hırsı sonradan iktidar hırsına dönüşmekte elde edilince de siyasi iktidar ve insanlara hakim olma hırsına dönüşmektedir. Gılgamış ve Hürrem Sultan gibi oyunlarında da görünen bu çatışmalar diğer oyunlarında da göze çarpmaktadır."

Orhan Asena, şiir türünce "Masal", "Kıt Kanaat" ve "Kurtuluş Savaşı Destanı" isimli eserler kaleme alırken, oyun türünde ise "Tanrılar ve İnsanlar / Gılgamış", "Korku", "Hürrem Sultan", "Kocaoğlan", "Yalan", "Gecenin Sonu", "Toroslardan Öteye", "Tohum ve Toprak", "Hacivat Politikacı", "Murtaza", "Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe", "Yunus Emre", "Yıldız Yargılaması" ve "Ölü Kentin Nabzı"nın da aralarında olduğu çok sayıda eseriyle okuyucuyla buluştu.

Kaynak: AA