Hattat Selma Özpala: Yazı yazarken insanın ruh hâli çok önemli

Hattat Hüseyin Kutlu'dan icazet alan Hattat Selma Özpala ile çok sıcak ve samimi bir söyleşi gerçekleştirdik.

 

 

Selma Hanım, sizi biraz tanıyabilir miyiz?

 

07.11.1973’de İstanbul'da doğdum. Geleneksel sanatlara ilgim, ailemizin değerli büyüğü kıymetli eniştem M. Emin Saraç Hoca Efendi'nin 1994’te tezhip hocalarım Mamure Öz, Semih İrteş ve 1996’da hat hocam Hüseyin Kutlu ile tanıştırmasıyla başlamış oldu. Atölyelerinde tezhip dersine devam ederken 1997 -1999arasında Kültür Bakanlığının Türk Süsleme Sanatları bölümünü bitirdim. 2004 yılında Hattat Hüseyin Kutlu hocamdan sülüs nesih yazı çeşidinden icazet aldıktan sonra hocamın hat ihtisas derslerine de devam ettim.

 

2005 – 2018 yılları arasında İSMEK’de hat dersleri verdim. Hüseyin Kutlu hocamın onayı ile 5 öğrencim icazet almış bulunmaktadır. FSMVÜ Hat Anadal bölümünden 2020’de bölüm ikincisi olarak mezun oldum. FSMVÜ’nde Hat dalında yüksek lisansa devam etmekteyim.

 

 

Bizlere biraz yazma sürecinizden bahsedebilir misiniz? Hat sabır isteyen bir sanat, ilk zamanlarda ne kadar zorlandınız?

 

Yazıya başlamadan evvel mürekkep kıvamını iyi ayarlamak gerekir. Kamış kalemi düzgün bir şekilde açtıktan sonra kalemin ortasına şak atıp mürekkebin kamış kalemden rahat akması sağlanmış olur. Aharlı kâğıt üzerine yazılmaktadır. Hat sanatı uzun bir yol, “Zahmet olmadan rahmet olmaz derler.” Ama hiç öyle düşünmedim. Zevk alınca öğrenme süreci zor gelmiyor insana. Tabii ki sabır şart.

 

 

Hat sanatını öğrenmek ne kadar zamanınızı aldı? Öğrenmek için neler yapılmalı? 

 

Öğrenmenin sonu yok, sekiz yıl sonunda iki yazıdan icazet aldım. Şimdi de Fakülte de hat sanatının önemli isimleri Ali Toy ve Davut Bektaş hocalarımdan ders alıyorum. Hat tarihinin değerli ismi Prof. Dr. Muhittin Serin hocamdan istifade etmeye gayret ediyorum. Öğrenmek için öncelikle iyi bir hocadan ders almalı, ben bu konuda çok şanslıyım, Elhamdülillah. Hat sanatında sadece çalışmak yetmiyor, iyi gözlemlemek de gerekiyor. Bakmakla görmek ayrı şeyler, ilk zamanlar hatalarınızı fark edemiyorsunuz fakat zaman içinde göz terbiye oluyor.

 

 

Hat sanatı sizi nasıl biri yaptı?

 

Öncelikle gözlemci oluyorsunuz. Etrafınızda gördüğünüz şekiller, biçimler, tasarım yapmanıza olanak sağlıyor.

 

 

Hüseyin Kutlu’dan icazetlisiniz. İcazet alana kadarki süreci bize biraz anlatır mısınız?

 

İlk olarak Rabbi Yessir duası ile başlanıyor. Yani “Rabbim kolaylaştır zorlaştırma hayırla tamamını erdir.” duası ile…Böylelikle talebe defalarca aynı yazıyı tekrar tekrar yazarak ilk sabır imtihanından geçer. Talebe, Meşk murakka örneklerindeki meşk yazılarını çalışmaya devam ederek ilerleme sağlar. Hocasının çıkartma yaparak gösterdiği hatalı yerleri talebe tekrar çalışarak hat meşkini ders olarak tekrar hazırlamaktadır.

 

 

Hat sanatında icazet müessesesinin önemi nedir? Günümüzde bu kurallar ne kadar titizlikle uygulanıyor?

 

İcazet vermek bir sorumluluk; “Artık yazılarının altına imza atabilirsin” diye öğrenciye yetki veriyorsunuz. Ancak esas iş, icazetten sonra başlıyor. Artık hattatım, güzel yazı yazarım, diyemeyiz. Kamış kalemi elinize alarak devamlı çalışmadıkça ilerleyemezsiniz. İcazet geleneği geçmişte olduğu gibi günümüzde de devam ediyor.

 

 

Teknolojinin hat sanatının tasarımlarında kullanılmasını konusunda ne düşünüyorsunuz?

 

Yerine göre teknolojiden de faydalanılmasını olumlu buluyorum.

 

 

İsmek’te hüsn-i hat dersi verdiğiniz bilgisine sahibiz. Nasıl bir şey bu sanatı icra etmek, sonra da bunun dersini vermek?

 

Öğrendiklerimi aktarmaya çalışmak güzel bir duygu, ancak bir o kadarda sorumluluk yüklüyor omuzlarınıza… Çünkü yazmaya ara verdiğinizde el değişiyor. İyi yazı yazmak talebenin kendi elinde, yazmadıkça el durur. Bunun için çok zaman ayırmak gerekir.

 

 

Hat eğitimi konusunda ne gibi eksiklikler görüyorsunuz? Eğitimin hangi aşamalarında hat sanatına yer verilmelidir?

 

Manevi boyutu önemli, Allah’ın kelâmındaki harfleri yazıyorsunuz. Yazı yazmaya başlamadan evvel abdest almak, dikkat edilmesi gereken önemli bir husustur. Hat sanatına ilgisi olan gençlerin lise veya üniversite çağlarında başlamalarını tavsiye ederim.

 

 

Toplumun hat sanatına karşı ilgisi nasıl? Daha çok kimler satın alıyor?

 

Günden güne sanata olan ilginin arttığı söylenebilir. Geleneksel sanatlara merakı olan ilgi gösteriyor. Sadece maddî gelir düzeyinin iyi olması yeterli değildir.

 

 

Şiirin bir ruhî iklimi var. Resmin, yazının, ayrı bir ruhî iklimi var. Hat’ta nasıl bir ruhî iklim buluyorsunuz? Bir hattı bitirince neler hissediyorsunuz?

 

Hat sanatı, manevî boyutu en yüksek sanat dalıdır. Allah’ın ayetlerini Peygamberimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in Hadis -i Şeriflerini yazmaya gayret ediyorsunuz. Çok güzel bir duygu olduğunu söyleyebilirim. Hat sanatında klasik kuralların dışına çıkmadan özgün tasarımlar denemeyi de seviyorum. Bir olaydan etkilenip farklı tasarımlar uyguladığım olmuştur. Misal, yıllar evvel babamın kalp krizi geçirdiği zaman “Yâ Şâfî” İsmi Şerifini daire formunda kalp şeklinde çalışmayı denemiştim. Aynı tasarımı yıllar sonra üniversitede bitirme projesi olarak yazmak nasip oldu. Hat veya tezhip olsun bir eseri bitirdiğinizde işin en güzel kısmı Elhamdülillah deyip karşısına geçip seyretmek bence.

 

 

Türkiye’de hat sanatı, dünyayla kıyasladığımızda ne durumda? Dünyada da bizdeki gibi hat sanatçıları var mı?

 

Hat sanatını öğrenmek üzere farklı ülkelerden kişiler ders almak için geliyorlar. Üniversitelerde bu bölümlerde birçok lisans, yüksek lisans öğrencisi ders almaktadır. Hat sanatını öğrenip ülkesinde sanat faaliyetlerine devam eden kişiler de mevcuttur.

 

 

Sadece iyi bir yazıyla hat sanatçısı olunabilir mi? Hat’ta yazıyı besleyen diğer unsurlar nelerdir?

 

Maneviyat önemli bu yönde insanın kendini beslemesi gerekir. Tabii yazı yazarken insanın ruh hali de önemlidir.

 

 

Toplumsal olayların gelişmesi veya hızlı değişim hattatları etkiler mi?

 

Kişiye göre değişebilir.

 

 

Peki, kadın hattatların az olması motivasyonuzu düşürüyor mu?

 

Eski dönemlerde kadın hattatların fazla olduğunu söyleyemeyiz. Ancak günümüzde sayıları gittikçe artmaktadır. Önemli olan yazıyı en güzel şekilde yazabilmek, motivasyonu bunun etkilediğini düşünmüyorum.

 

 

İlk ve unutamadığınız en önemli eseriniz hangisi?

 

Lale formunda “Ya Rab” siyah zemin üzerine zerendud (Altınla) istif hazırlayıp yazmıştım. 2010 yılında IRCICA’nın düzenlemiş olduğu Uluslararası Kadın Hattatlar Sempozyumunda sergilenmişti. Mimaride kubbe üstünde uygulanabilecek bir tasarım olduğunu düşünüyorum.

 

 

Hanım hattat adaylarına tavsiyeleriniz neler?

 

Hat sanatını öğrenmek için uzun bir eğitim süreci gereklidir. Gönülden bağlandıkları zaman zaten öğrenmek isteyeceklerdir. Sabır ve gayret gösterdikleri takdirde Allah’ın izniyle muvaffak olacaklardır.