Türk halk müziğinin tanınan halk ozanı, abdallık geleneğinin son temsilcilerinden Neşet Ertaş, 9.vefat yıl dönümünde unutulmadı. Usta isim yüzlerce öğrenci yetiştirdi, yaşamı boyunca ürettiği unutulmaz eserleri Türk müziğine miras bıraktı. Neşet Ertaş, bir döneme ismini altın harflerle kazımayı başardı. Neşet Ertaş Kimdir? Sanat hayatı nasıl başlamıştır? Ne gibi zorluklara rağmen sanat hayat sürmüştür? Sizler için kaleme aldık.
“Bozkırın Tezenesi”, “Anadolu Efsanesi” ve “Abdal Müzisyen” lakaplarıyla da müzik dünyasında tanınan halk ozanı, abdallık geleneğinin son temsilcileri arasından kabul edildi. Usta ismin yaşam öyküsünü sizler için kaleme aldık.
Türküleri kendine has üslubuyla icra eden Neşet Ertaş, saz üstadı Muharrem Ertaş ile Döne Hanım'ın oğlu olarak Kırşehir'in Çiçekdağı ilçesine bağlı Abdallar (Kırtıllar) Köyü'nde 1938'de dünyaya geldi. Babası sayesinde müziğe ilgi duyan sanatçı, yaptığı bir açıklamada, o günleri, "Düğünlerde kaşık tutamayan küçüklere zil verilirdi. Babam bana da zil vermişti. Ben aşağı yukarı 4-5 sene babamın yanında zil çaldım. Zille başladım, kaşık da tuttum sonunda. Eskiden saz neredeydi? Babalarımız bir saz bulursa, şükrederdik. Kırılınca yapıştırırlardı tutkalla öte yanını, beri yanını. Saz yoktu. Rahmetlik babam, 2-3 ay çıkar giderdi." sözleriyle anlatmıştı.
Ertaş, 12 yaşında annesini kaybetti. Çok küçük yaşta bağlama ve keman çalmayı öğrenen sanatçı, babasıyla 8 sene Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Kırıkkale, Yozgat ve Kayseri'de köy köy gezerek düğünlerde sahne aldı.
Abdallar Topluluğu'nu kurucusuydu
Kırşehir'de kendisi gibi yetenekli müzisyenlerle Abdallar Topluluğu'nu kuran sanatçı, düğünlerde sazını çalmaya devam etti. Ertaş, çalıştığı için okula gidemedi, okumayı ağabeyi Necati Ertaş'tan öğrendi.
Bozlak türkülerini "feryat" diye tanımlayan Ertaş, 14 yaşında İstanbul'a gitti. Sanatçının, "Aynı ruhun insanıyız." dediği babasıyla seslendirdiği "Neden Garip Garip Ötersin Bülbül" adlı ilk plağı 1957'nin sonunda yayımlandı. Babası tarafından sözleri yazılan ve İstanbul Şen Çalar Plak'tan çıkan bu çalışmasıyla halk tarafından yoğun ilgi gören Ertaş, geniş kitlelere ulaşmayı başardı.
Kendisi gibi müzisyenlerle köylerde, düğünlerde çalan sanatçı, gittiği bir köyde yazdığı ilk bestesinin hikâyesini şu sözlerle anlatmıştı: "Bir düğüne gittik. Düğünde çalgıcıları oda oda gezdirirlerdi. Gelen misafirler, akşam köyün odalarına dağılırdı. Odalardan birine vardım ki, içeride bir hasta yatıyordu. Bir kadın vardı yanında. Ben geri çıktım. Köyün kâhyası dedi ki 'Burada da çalacaksın.' Ben ne çalayım? Genç bir delikanlı yatıyor, bir de yaşlı anası var yanında. Ne çalıp söylediğimi bilmiyorum. O gece etkilendim o gençten. Geldim, oturdum, kendi kendime, 'Anam ağlar başucumda, oturur'u yazdım. İlk bestem bu oldu. Ama benim yazdığımı uzun yıllar hiç kimseye söylemedim."
UNESCO’nun "Yaşayan insan hazinesi" Neşet Ertaş
İstanbul'dan ayrılarak Ankara'da sanat çalışmalarına devam eden sanatçı, çalıştığı gazinoda tanıştığı Leyla Hanım'la 1960'ta evlendi. Üç çocuk sahibi olan Ertaş çifti, 7 yıl sonra ayrıldı.
Sanatçı, ilk plağının ardından birçok plak ve kasete imza attı, "Garip" mahlasıyla kaleme aldığı şiirlerde kendi hayatını anlattı. "Mahalli sanatçı" unvanıyla Ankara TRT Radyo Evi'nde programlar yapan Ertaş, geçirdiği felç nedeniyle Almanya'ya giderek, tedavisine orada devam etti. Tedavisi olumlu sonuçlanan sanatçı, ara verdiği sanat hayatına 2000'de İstanbul konseriyle geri döndü.
Neşet Ertaş, UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi kapsamında Yaşayan İnsan Hazineleri Türkiye Ulusal Envanteri'ne alınarak "Yaşayan insan hazinesi" kabul edildi.
“Devlet sanatçısı” unvanını kabul etmedi
Süleyman Demirel'in Cumhurbaşkanlığı döneminde kendisine teklif edilen "Devlet Sanatçısı" unvanını reddeden sanatçı, bir röportajında "Ne demek devlet sanatçılığı? Hepimiz bu devletin vatandaşı, bu memleketin sanatçısıyız. Ayrıca bir 'devlet sanatçısı' ne demek? Ben burada bir 'ayrım' gördüğüm için kabul etmedim." sözlerini kullanmıştı.
Eserlerinde Anadolu insanının acı ve kederini dile getirdiğini ifade eden Ertaş'a, İstanbul Teknik Üniversitesi Devlet Konservatuvarı tarafından 2011'de fahri doktora unvanı verildi. Aynı zamanda sanatçının bağlamadaki tavrı ve türküleri konservatuvarlarda ders olarak okutuldu.
400'ten fazla plak çıkardı
Yaşamı boyunca yaklaşık 400 plak, birçok kaset ve "long play"e imza atan Ertaş, 25 Eylül 2012'de prostat kanserine yenik düşerek, İzmir'de 74 yaşında vefat etti. Babası Muharrem Ertaş'la Kırşehir'de bir de anıtı bulunan usta sanatçının hayatı ve eserleri, Prof. Dr. Erol Parlak tarafından iki ciltlik bir kitap halinde yayımlandı.
Ertaş, kaleme aldığı "Zahidem" türküsünün hikâyesini bir röportajında, "Biz dedelerimizden beri düğünlerde çalıp söyleriz. 13-14 yaşındayken bizim Kırşehir'in Çiçekdağı kazasının bir köyündeki düğünde elime bir şiir yazılı kağıt verdiler. Sonradan öğrendiğime göre öksüz bir çocuk yazmış bu şiiri. Bu öksüz çocuğu bir aile evine almış, o da o evin kızına âşık olmuş. Kızın adı Zahide imiş. Çocuk askere gidince kızı başkasına vermişler. Ben bu dörtlükleri düzelttim. 45 yıl önce plağa okudum." ifadeleriyle anlatmıştı.
Usta isim, "Neredesin Sen?"in hikâyesi hakkında ise şunları ifade etmişti: "1960'lı yıllarda TRT sanatçılarıyla Almanya'ya gitmiştim. Otomobilim vardı ama ne ehliyetim vardı ne de kullanmayı biliyordum. Bazıları dönünce mecburen ben kullandım otomobili. Dönüşte kaza yaptık. Beni cezaevine koydular. Üç ay hapis yattım. Kâğıt-kalem de vermiyorlardı. Bu türkünün sözlerini sigara kâğıtlarının üzerine kibrit çöpünün barutlu kısmını tükürükle ıslatarak yazdım."
Türkülerinde yoğunlukla aşk temasını ele alan sanatçının bazı albümleri şöyle:
Yazar: Merjam
25 Eylül 2021
