Usta edebiyatçı Afet Ilgaz vefat yıldönümünde unutulmadı

Fikri duruşu ve yazılarındaki milli tavrıyla hatırlanan yazar Afet Ilgaz’ın vefatının üzerinden 7 yıl geçti. Afet Ilgaz kimdir? Edebiyatımıza kazandırdıkları nelerdir? Sizler için kaleme aldık.

“Muhafazakâr insanlardan oluşan bir ailede büyüdüm”

Usta edebiyatçı, Zekeriya ve Ayşe Muhteremoğlu çiftinin çocukları olarak 2 Ocak 1937’de Çanakkale’de dünyaya geldi. Babasının işi nedeniyle 5 yaşına kadar Kars, Iğdır ve Ankara’da yaşayan Ilgaz, daha sonra ailesiyle İstanbul’a taşındı.

Çocukluğunu ve gençliğini İstanbul Kocamustafapaşa’da geçiren usta edebiyatçı, hikâyelerinde de sıklıkla yer verdiği semte ilişkin yaptığı bir açıklamada, “Ben çocukluğumdan beri bu havayı soludum. Muhafazakâr insanlardan oluşan bir ailede büyüdüm. Yazılarıma yaşadıklarım aksetti. Semtin bende uyandırdığı intiba ve ruhumda oluşturduğu düğümlerin çözülmesi gerekiyordu. Başörtülüler’de böyle bir girişim vardır.” ifadelerini kullanmıştı.

Ilgaz, Çapa Uygulama Ortaokulu’nun ardından, Çapa Öğretmen Okulu’nda eğitim gördü. 1954’te 17 yaşındayken Dünya Gazetesi’nde yazmaya başlayan Ilgaz, 1957’de Çapa Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümünü bitirdi. Pınarhisar’a ortaokul öğretmeni olarak atanan yazar, Türkoloji bölümüne girmek ve üniversitede kalmak düşüncesiyle görevinden ayrılarak İstanbul’a döndü.

İtalya anılarını, 1961’de yazdığı “İtalya Mektupları” kitabında yayınladı

Üniversite kaydı sırasında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe ve Klasik Filoloji bölümlerini seçen usta edebiyatçı, karar değişikliğine ilişkin, “Bir yazar olarak gelişmemde ne çevremin, ne okullarımın, ne okuduğum kitapların beni gereken hızla yetiştirmede bir yararı olmamıştı. Felsefe okumaya karar vermekle sanıyorum ki bu yanlış ve ağır gidişi gene kendi sezgimle, bir dereceye kadar zamanında önledim.” ifadelerini kullanmıştı. Afet Ilgaz, üniversiteden sonra İzmit’te Türkçe öğretmenliği yapmaya başladı, ardından İstanbul’da Kasımpaşa Lisesi’nde görev yaptı.

Öğretmenliği bırakarak İtalya’ya giden usta kalem, bir süre sonra döndüğü Türkiye’de anaokulu açtı. Ilgaz, İtalya anılarını, 1961’de yazdığı “İtalya Mektupları” kitabında okuyucuyla buluşturdu.

İlk öyküsü 1955’te Yücel dergisinde çıktı

Eserlerinde kentin yanı sıra kırsal yaşamdan da kesitler sunan Ilgaz, bireylerin çevreleriyle uyumsuzluğundan kaynaklanan sorunları işledi, öykü, roman ve denemeleriyle edebiyat dünyasında önemli bir yer edindi. Yazar Ilgaz, ilk öyküsünü 1955’te “Yücel” adlı dergide okuyucuyla buluşturdu. Daha sonra Muhteremoğlu Kitabevi’ni kuran Ilgaz, 1968’te evlendiği yazar Rıfat Ilgaz ile Sınıf Yayınlarını hayata geçirdi. Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın önderliğinde 19 Mayıs 1968’de açılan, İşsizlik ve Pahalılıkla Savaş Derneğinin kurucuları arasında yer alan Ilgaz, Yeni Şafak, Yeni Çağ ve Milli Gazete’de köşe yazarlığı yaptı.

Ilgaz’ın yazıları “İstanbul”, “Varlık”, “Türk Dili”, “Yeditepe”, “Gelecek”, “Yansıma”, “Sanat ve Toplum” dergilerinde yayımlandı. Okuyucuyla 1960’ta buluşan ilk romanı “Eşiktekiler” ile Yeni İstanbul Gazetesi ve Türk Dil Kurumunun verdiği Törehan Sanat Ödülü’ne değer görülen yazar, 1964’te yayınlanan “Başörtülüler” adlı hikaye kitabıyla “TDK Hikaye Ödülü”nü kazandı. Afet Ilgaz’ın, 1993’te basılan “Yol” romanı ise Türkiye Yazarlar Birliği tarafından “Yılın Romanı” seçildi.

Eserleri TRT’de izleyiciyle buluştu

İtalyancadan çeviriler de yapan Ilgaz’ın “Annem Annem” ve “Toprak İnsanları” eserleri televizyon dizisi olarak TRT’de izleyiciyle buluştu. Yazar Ilgaz’ın “Annem Annem”, “Çocuklar da Savaştı” ve “Filiz Büyüyor” kitapları, radyo oyunu olarak 1987-1988’de TRT radyolarında yayınlandı. Tasavvuf alanıyla ilgilenmeye başlayan ve 1990’lı yıllarda yaşadığı dönüşüm sonucunda İslami dergilerde yazmaya başlayan Ilgaz, Kanal 7’de çeşitli programlara imza attı. Bir yazısında Seyyid Ahmet Arvasi’nin eserleriyle hayatının değiştiğini ifade eden usta kalem, milli anlayışı savunan siyasal hareketlere destek verdi. Ilgaz, 1999’da gerçekleşen seçimde Fazilet Partisi’nden İstanbul Belediyesi Meclis Üyeliği’ne seçildi.

“Milli” duruşuyla tanındı

Türkiye’deki keskin fikri mücadeleler içinde, halkın yönünü ve duygularını anlamak açısından kitapları büyük önem taşıyan Ilgaz, yazılarında “milli” tavırdan taviz vermedi. Afet Ilgaz’ın ilk evliliğinden Haluk ve Uğur Çırakman adlarında iki oğlu, ikinci evliliğinden ise Defne Ilgaz adlı kızı dünyaya geldi. Yaşamı boyunca 30’a yakın eser kaleme alan yazarın kitaplarından bazıları Bulgarca, Çekçe, Slovakça ve Almancaya tercüme edildi. Usta edebiyatçı, 16 Ocak 2015’te İstanbul’da vefat etti.

Ilgaz’ın kaleme aldığı eserlerden bazıları şöyle:

Hikaye türünde “Bedriye (1963)”, “Başörtülüler (1964)”, “Toprak (1968)”, “Toprak İnsanları (1972)”, “Halk Hikayeleri (1972)”, “Çeribaşı Abdullah’la İdamlık İsmail (1974)”, “Ölü Bir Kadın Yazar (1983)”, “Kazdağı Öyküleri (2000)”

Roman olarak “Eşiktekiler (1960)”, “Aşamalar (1977)”, “Sendika (1987)”, “Garip Bir Dava (1987)”, “Bir Feministin Doğruya Yakın Portresi (1988)”, Ad Semud Medyen (1991)”, “Yol (1993)”, “Yolcu (1994)”, “Menekşelendi Sular (1997)”, “Ermiş (2000)”

Çocuk romanı dalında “Annem Annem (1972)”, “Değişen Sevgiler (1976)”, “Çocuklar da Savaştı (1979)”, “Filiz Büyüyor (1991)”, “Karadaylak (1991)”

Deneme türünde ise gazete yazılarından oluşan “İbnü’l-Vakt (2000)”, “Ateş Denizinde Yol Alan Gemi (2002)” ve “İkindi Güneşi (2003)”

Kaynak: AA