Osmanlı kültür tarihçisi Turgut Kut’un ardından

Osmanlı kültür tarihçisi Turgut Kut 2 Temmuz günü hayatını kaybetti. Doğan Hızlan, önceki gün Hürriyet’te yayınlanan yazısında “Sevgili bir dostun ardından” yazısıyla Turgut Kut ile olan dostluğunu kaleme aldı.

Önde gelen kültür tarihçilerimizden Turgut Kut vefat etti. Doğan Hızlan kaleme aldığı yazısında üzüntüsünü paylaştı ve başsağlığı diledi. İşte Doğan Hızlan’ın kaleme aldığı “Sevgili bir dostun ardından” yazısının tamamı…

“Sevgili bir dostun ardından”

Sevgili dostum Ahmet Turgut Kut da aramızdan ayrıldı, ebedi uykusunu Sapanca Kemer Mezarlığı’nda uyuyacak.

Bazı adlar var, ölümleriyle sizden bir parçayı da alıp götürüyorlar. Ölümünü öğrenir öğrenmez, Fatih’ten Yenikapı’daki Kemal Bey’in kahvesine kadar anılar sökün edip geliyor.

Abdülbâki Gölpınarlı ile İsmet Sungurbey’in hazırladığı, Konur Ertop’la birlikte yayımladımız Şeyh Bedreddin kitabının Sunuş’unda, Sungurbey, genç araştırmacı Turgut Kut’a da teşekkürlerini yazmıştı.

Kimi dostluklar öylesine derindir ki, yıllarca görüşmeseniz de ilk karşılaştığınızda sanki dün ayrılmış gibi hissedersiniz.

Bildiklerini, okuduklarını, incelediklerini ne kadar yazsalar, kâğıda dökseler azdır. Çünkü söylediklerinden, yazdıklarından öte binlerce sayfa hafızalarındadır.

Çok kitap okuyanlar için her kitap bir dokunma duygusunu da beraberinde getirir.

Kültür, bilgi üçlüsünden biri eksildi. Eşi sevgili dostumuz Prof. R. Günay Kut ve baldızı Prof. Dr. Gönül Tekin’le birlikte benim için kültür triosuydular.

Günay, Galatasaray Lisesi’nden sonra bir süre İstanbul Üniversitesi Kimya Fakültesi’nde ve Gazetecilik Enstitüsü’nde okudu.

Ermenice harfli Türkçe kitaplar, Karamanlıca eserler özel ilgi alanıydı.

Son yıllarda eğildiği Türk yemek tarihini eşsiz çalışmalarıyla aydınlatmış, bu konunun vazgeçilmez kalemlerinden biri olmuştur. Osmanlı basınının ilk basılı kitabı ‘Melce üt Tabbahin’i ağabeyi Cüneyt Kut’un yayınından sonra yazmalarıyla birlikte eşi Günay Kut ile birlikte tekrar incelemişler ve yayınlamışlardı.

Fatih devri yemekleri, eski harfli yazma ve basma eserler konularında uzman biri olarak kabul edilen Turgut Kut aynı zamanda Mutfak Dostları Derneği’nin kurucuları arasındaydı. Osmanlı Şeyhülislamları ve mezartaşları hakkında yıllardır hazırladığı basılmamış bir çalışması vardır. Uzun yıllar Amerika’da kütüphanecilik yapan Kut bir dönem de Atatürk Kitaplığı’nda müdürlük yaptı.

Suriçi İstanbullu olmakla iftihar eden Kut, Fevzi Paşa Caddesi’ndeki evlerini son yıllara kadar korudu.

Tanpınar’ın derslerine devamlı olarak katıldı. Edebiyat Fakültesi’nde okuyan Günay Kut’la tanışıp evlendikten sonra Amerika’ya gittiler. Chicago Üniversitesi’nde ‘Kitap Tarihi’ (History of Printed Books ) dersi alırken, Joseph Regenstein Kütüphanesi’nin (Tha Joseph Regestein Library) Ortadoğu bölümünde asistanlığa başladı.

Ana Britannica, Larousse, İslâm Ansiklopedisi gibi çeşitli ansiklopedilere maddeler, pek çok da makale yazmıştır.

‘Millet Kütüphanesi’nin en eski okuyucularından biridir. O günleri bakın nasıl anlatıyor:

“Beybabam, ben kısa  pantolonluyken Millet Kütüphanesi’ne getirirdi.”

Millet Kütüphanesi’nin şimdiki müdiresi Melek Gençboyacı, kütüphanenin en eski okuyucusu diye Turgut Kut’a plaket de vermiştir. 2014 yılında, Günay Kut–Turgut Kut çifti, yazma eserler koleksiyonunu ‘Millet Kütüphanesi Yazma Eserler Kütüphanesi’ne bağışlamışlardır. Kütüphanede ‘Günay ve Turgut Kut Koleksiyonu’ bölümü vardır.

Kendi ağzındın Turgut Kut: “Çocukluğum, öğrencilik yıllarım Fatih’teki Millet Kütüphanesi’nde geçti. Evimle kütüphane arası tam bin iki yüz yetmiş adımdı! Kitaplı bir evde büyüdüm. Ağabeyim rahmetli Cüneyt Kut, Fatih savcısıydı, onun evinde de kıyamet kadar kitap vardı. Çocuklarında da öyle genetik bir şey var galiba!

Ben Tanzimat kalıntısı büyüklerimin yanında yetiştiğim için eski harfleri küçük yaşta öğrendim. Büyükbabam yani beybabam Hasan Tahsin Kut, Matba-i Âmire’nin baş veznedarıydı. Evimizde ondan kalan bazı kitaplar da var. Hepsi yazarları tarafından beybabama imzalı.

Zaten kitap ilgisi aileden gelir. Ben hâlâ kitapsız bir evde sıkılırım, biliyor musunuz? Bir de hâlâ basılı bir kâğıda basamam. Öyle öğrendim beybabamdan. Basılı her şey emek ürünüdür derdi.

Beybabamın evinde dostlarıyla yaptığı toplantıları sayesinde de kuşak olarak bir hayli insan tanıdım. Meselâ, İbnülemin Mahmud Kemal Bey, Nurullah Pertev Bey, Mektupçu Osman Ergin Bey ve başkaları…” (Benim Kitaplarım, Sema Aslan)

*

İSLÂM Ansiklopedisi’ne yazdığı maddeler:

– Ali Ufkî Bey m Bulak Matbaası

– Matbaa Hurufatı m Matbaa-i Ebüzziya

– Teodor Kasap m Mehmet Raif Yelkenci

KİTAPLARI:

– 18. Yüzyıl İstanbul Şeyhlerinin Adresleri

– Açıklamalı Yemek Kitapları  Bibliyografyası (Eski Harfli Yazma ve Basma Eserler)

– Sübyan Mektepleri

– Orhan Şaik Gökyay Armağanı (Günay Kut ile birlikte editörlük)

– Ev Kadını (Ayşe Fahriye’nin kitabını yayıma hazırladı)

Çok aziz bir dostum dedi ki, 19. yüzyıldan 20. yüzyıla girişin büyük hafızasıydı.

Turgut Kut, İstanbul’un birçok unsuruyla tarihçisiydi. Yazdıkları çok küçük bir bölüm. Ne yazık ki böyle çalışmaları yapacak kişilerin aramızdan ayrılması bazı alanları çöle dönüştürüyor.

*

ANILARIMDA ve kitaplarında yaşayacak.

Sevgili dostlarım Günay Kut’un, Gönül Tekin’in üzüntülerini paylaşıyorum, başsağlığı diliyorum.