Renklerin kokuları var mı?

“Hangisinin daha önce olduğunu söylemek güç. İnsan bir şeyleri unutamadığı, akıl süzgecinden geçiremediği için mi depresyona girer, yoksa depresyonda olduğu için mi doğru süzemez ve halledemez?”

Sinestezikler için yani bu hastalığa yakalanan insanlar için gerçekler çok farklıdır. Sinesteziye hastaları için rakamlar renklenir, tatlar şekillenir, sesler beyinde adeta gökkuşağı oluşturur. Kimisi için “M” harfi turuncudur, kimisi için “Y”nin tiz bir sesi vardır veyahut “Fa” notası portakal tadında olabilir. Bazı araştırmacıların hastalık kabul ettiği Sinestezi, kimi araştırmacılara göre ise bir mucizedir. Bu kişiler genellikle oldukça geniş bir hayal dünyasına, karışık ruh haline sahiptirler. Bu sebeptendir ki toplumda nadir rastlanan sinestezi hastaları, çoğunlukla sanatla meşgul olmaktadırlar.

“Sinestezinin birçok şekli vardır, fakat genel manada ikiye ayrılır. En sık rastlanan şeklinde kişi, harfleri renk olarak deneyimler. Her harf, kişi tarafından farklı bir renk olarak algılanır; kodlanır. Bu kişiler tatları, kokuları ya da sesleri renk olarak algılamazlar. Tatları, kokuları, sesleri renk olarak algılayan sinestezikler ise daha az görülmektedir. Bu gruba dâhil olan sinesteziklerin hafızaları diğer gruba nispeten daha zayıftır. Yaşadıkları ve hatırlayamadıkları bir olayı seneler sonra hafızaları sayesinde değil, olaya atfettikleri bir koku sayesinde hatırlayabilirler. Onlara göre her şehrin, her evin, her yerin, her tadın, her sesin sahip olduğu değişik renkler vardır.”

Fizikçi Nikola Tesla, ressam Johann Von Goethe, ressam Vasilly Kandinsky, ilk senarist besteci Amy Beach, yazar Vladimir Nabokov ünlü sinestezi hastalarına örnek olarak verilebilir. Ve elbette kusursuz hafızası ile bilinen Daniel Tammet… Kendisi, 2004 yılında Oxford Üniversitesine gidip “Ben pi sayısını 22500. rakamına kadar söyleyebilirim.” diyerek, beş buçuk saati aşkın bir süre rakamları hatasız bir şekilde sayabilen bir sinestezi hastasıdır.

Renkler, Sesler, Tatlar

Jeffrey Moore’un kaleme aldığı “Sinestezya” adlı eser, derecesi birbirinden farklılık gösteren sinestezi hastalığına sahip dört arkadaşın; hedonist yazar Norval’ın, çocukluk anılarına hapsolmuş Jean Jacques’ın, geçmişini silmeye çalışan eski bir sinema aktristi Samira’nın ve Alzheimer hastalığına yakalanmış bir anneye sahip Noel’in, şifa arayışlarını konu ediniyor. Romanın kahramanı Noel, bir sinestezik ve bu ona olağanüstü bir hafıza kazandırıyor; çünkü Noel  yaşadığı her şeyi adeta kurguluyor. Ve bu kurgulama renkler, sesler, tatlar ve kokulardan oluşuyor. Noel’in annesi Stella ise hastalığı sebebiyle her şeyi yavaş yavaş unutmaya başlıyor.

Karakter ve Okuyucu Üzerinden

Dr. Vorta’nın tavsiyesi üzerine, yaşamlarını kayıt altına alan Noel, Norval, Jean Jacques ve Samira’nın günlükleri sayesinde; olaylar detaylandırılarak biz okuyuculara sunuluyor. Her karakterin günlüğünü okumamız, olaylara ayrı bir pencereden bakmamızı sağlıyor. Ayrıca bizzat Dr. Vorta’nın kendi notlarına da yer verilmiş olması, kahramanların daha iyi anlaşılmasına yardımcı oluyor. Özellikle Alzheimer hastası Stella’nın ve oğlu Noel’in günlükleri, tüm Alzheimer hastalarının ve yakınlarının hislerine tercüman niteliği taşıyor. “Gökkuşağı görmek istiyorsan yağmura katlanacaksın. Her şey mükemmel olsaydı, hiçbir şeyin değerini bilmezdik.” Dört sinestezik arkadaş, hastalıklarını avantaja çevirerek Stella’yı kurtarmak için çabalıyorlar. Bir klinikten yardım alarak kullandığı ilaçlar fayda vermeyince Noel, annesi için bitkisel karışımlar hazırlıyor. Fakat bu denemeler de başarısızlıkla sonuçlanıyor çünkü bitkiler kalıcı bir çözüm sağlamıyor. Kitabın sonunda, karakterlerin ne kadar yol aldıkları ve günümüzdeki durumları anlatılıyor. Noel, yağmalanmış iç dünyasıyla ilgili olarak geçirdiği akut -hem de yürek parçalayacak derecede akut- umutsuzluk devresine rağmen yaşamına devam ediyor.