Adım adım çocukta büyüme ve gelişme

Büyüme ve gelişme çağı, döllenme anında başlar ve ergenliğin tamamlanmasına kadar devam eder. Bütün diğer canlılara kıyasla, insanda çocukluk çağı en uzun olanıdır. Bu çağda insan, tek bir hücreden, çeşitli mükemmel fonksiyonları yerine getirebilen organ topluluğuna ve kişiliği olan canlı haline dönüşür. Büyüme, vücut hacminin ve ağırlığının artması, gelişme ise biyolojik fonksiyonların daha iyiye gitmesi olarak değerlendirilebilir.

Dr. Adil Asımgil’in Risale Yayınlarından çıkan “Kadın ve çocuk için sağlık el kitabı” nda konuyla ilgili detaylı bilgiler paylaşıyor. Adım adım çocukta büyüme ve gelişme hakkında merak edilenleri sizler için kaleme aldık…

Çocukta sağlık durumunu bozan bazı haller, büyüme ve gelişme sürecini yavaşlatır. Sağlıklı çocuk; hastalık belirtileri göstermeyen, aynı zamanda kronolojik yaşına uygun bir vücut büyümesi ve fizyolojik olgunlaşma, ruh ve zekâ gelişimi gösteren çocuk olarak tanımlanır.

Büyüme ve gelişmeyi etkileyen faktörler

Çocuğun; gerek doğum öncesi anne karnında, gerekse doğum sonrası büyüme ve gelişmesinin normal olabilmesi bazı faktörlere bağlıdır.

Genetik faktörler

Genler insan organizmasının özelliklerini yeni kuşaklara taşıyan yapılardır. Döllenme anında edinilen genetik yaptı büyüme ve gelişmenin potansiyelini tayin eder. Kısa boylu ailelerin çocukları kısa boylu olmaya, sarışın olan ailelerin çocukları sarışın olmaya meyillidir.

Cinsiyet

Büyüme süreci kız ve erkek çocuklarda farklıdır. Doğumda kızlar kilo olarak daha hafiftir. Daha sonra kızlar er kekleri yakalar ve 12-16 yaş döneminde geçer. Kızlarda; ergenlik erken bittiğinden, son olarak erkek çocuklar kızlardan fazla büyür.

Hormonal Faktörler

Organizmada tüm olayları yönlendirenler hormon adı verilen maddeler olduğuna göre, pek tabidir ki büyümeyi de etkileyeceklerdir. Büyümeye etki eden hipofiz ve tiroid olmak üzere başlıca iki hormon vardır.

Rahimde Büyüme

Doğum bölümünde etraflıca anlattığımız gibi rahimde geçirilen 9 ayda, annenin altığı ilaçlar, geçirdiği hastalıklar ve benzeri olaylar büyümeyi etkiler.

Doğum Sonrası

Doğumdan sonra büyüme ve gelişmeyi etkileyen en önemli unsur beslenmedir. Ayrıca bebeğin hasta olmaması gerekir. Sonuçta; zekâ ve ruh gelişmesinin normal olabilmesi için, çocuğun uygun bir çevrede yetiştirilmesi gere kir.

Bebekte vücut tartısı

Miadında doğan bir bebeğin; vücut tartısı, ırklara ve bölgelere göre değişim gösterebilir. Ülkemizde; doğum tartısı, ortalama 3,5 kg olarak söylenebilir. Anne iri, rakım düşük ve 2. veya 3. doğumlar ise bebek akranlarına oranla daha iridir. Doğumdan sonraki ilk 3-4 gün içinde, normal tartı kaybı denilen genellikle 300-400 gr kadar olan bir kilo azalması olur. Yani, örneğin 4 kg doğan bir bebek, 4 gün sonra 3,5 kg gelebilir. Bu tabiidir. İlk günlerin ardından, sağlıklı bir çocuğun ağırlığı devamlı artmaya başlar. Büyümenin, yolunda gidip gitmediğini saptamak için, özellikle süt çocukları düzenli olarak her ay tartılmalıdır.

Kabaca; 5. ayda çocuk, doğum tartısının 2 misli, 12. ay da 3 misli ve 24. ayda 4 misli olur. 2. yaştan sonra doğum tar tısı; yaşx2+8 kg olarak hesaplanır.

Ülkemizde yeni doğan bebeğin ağırlığı ortalama 3.5 kg’dır. Büyümenin yolunda gibid gitmediğini anlamak için süt çocukları her ay tartılmalıdır.

Örnek:

Doğum: 3kg

6 ay: 6 kg

12. ay: 9 kg

24. ay 12 kg

3. yaş: 14kg

Bebekte boy uzunluğu

Miadında bir yeni doğanın ortalama boyu 50 cm cıvadadır. Daha sonra ilk 6 ayda 16 cm, 2-6 ayda 8 cm ve 1-2 yaşlar arasında 10-12 cm uzar. 2. yaştan sonra yaşa uyan boy: yaş 5+80 cm olarak hesaplanır.

Doğum:

3. ay: 50 cm

6. ay: 58 cm

9. ay: 66 cm

12. ay: 70 cm

2. yaş: 74 cm

2. yaş: 86 cm

3. yaş: 105 cm (3×5)+80 cm

Bebekte diş gelişimi

Diş etleri içinde olgunlaşmalarını tamamlayan dişler, doğumdan sonra belirli bir sıra ile diş etlerini delerek çıkar. Bazı çocuklarda dişlerin çıkması sırasında birkaç gün kuru öksürük, uyku bozukluğu, huysuzluk, ateş görülebilir. Nadir olarak; üst ve alt kesicileri çıkmış olarak doğan çocuklar olduğu gibi, ilk dişlerin çıkması 14.-15. aylara kadar da uzayabilir.

Süt dişleri

Alt kesiciler: 5-10 ay

Üst kesiciler: 8-12 ay

1. Alt-üst çiğneme: 12-14 ay

2. Alt-üst çiğneme: 24-30 ay

Alt-üst köpek: 16-22 ay

Kalıcı dişler:

1. çiğneme: 5-7 yaş

Orta kesiciler: 7-8 yaş

Yan kesiciler: 7-9 yaş

Köpek dişleri: 10-12 yaş

3. Çiğneme: 16-21 yaş

Bebekte kas ve sinirlerin gelişimi Birtakım hastalıkların, erken teşhis edilebilmesi için, bilinmesi faydalı olacaktır diye düşündük. Bu gelişim bebeğin hareket kabiliyeti ile değerlendirilebilir. Çocuğun; önce 1-3 aylıkken başını tutmayı, 6-8 aylıkken oturmayı, 9-10 aylıkken emeklemeyi ve 12-15 aylıkken de yürümeyi becerebilmesi gerekir.

Aylara göre gelişim

Bir bebeğin gelişimi, hareket kabiliyeti ile değerlendirilebilir. Çocuk 1-3 aylıkken başını tutmayı 6-8 aylıkken oturmayı, 9-10 aylıkken emeklemeyi 12-15 aylıkken de yürümeyi becerebilmesi gerekir.

İlk ay: Eşyaları göremez, işitmesi iyidir. Havada ayaküstü tutulunca yürüme hareketi yapar. Yakalama ve emme refleksleri vardır. Ağzına verilen her şeyi emer. Eline verilen her şeyi tutmaya çalışır.

2. ay: Eşyaları gözle takip edebilir. Annesini tanımaya başlamıştır. Gülümser, sesleri dinler.

3. ay: Yüzüstü yatırıldığında, kollarından kuvvet alarak, baş ve göğsünü kaldırabilir. Eşyalara uzanır. Kendi kendine konuşması artar. Eline verilen şeyleri kısa bir süre tutabilir. Hareketleri görür ve iyi takip eder.

5. ay: Oturtulduğunda başını rahat tutar, yakındaki eşyaya uzanıp yakalar ve ağzına götürür. Ayakta tutulunca basmaya çalışır. Yüksek sesle güler. Annesini veya süt şişesini görünce se vincini belli eder. Elleriyle örtüsü ve elbisesi ile oynar.

7. ay: Kendi kendine yüz üstünden, arka üstü dönebilir. Ayaküstü bastırılırsa zıplama hareketi yapar. Bir elin deki eşyayı diğerine geçirebilir. Ayna ya bakmaktan hoşlanır. Öğretilirse bardaktan içebilir.

10. ay: Yatar durumdan oturur duruma geçebilir, emekler, istediği eşyayı işaret parmağı ile gösterebilir. Elin dekini isteyerek atar, düşeni yakala maya çalışır.

12. ay: Odadaki eşyalara tutunarak yürür. Basit emirleri anlamaya ve yapmaya başlar, 2-3 kelime söyler, top ile oy nar.

15. ay: Yardımsız kalkar ve paytak paytak yürür. Merdivenleri emekleyerek çıkar, inemez. İsteklerini işaretlerle belirtir.

18. ay: Acemice koşar. Çekmece ve dolapları karıştır. Topu kısa mesafeye atabilir. 2. yaş: Rahat koşar, yardımsız merdiven inip çıkabilir.

Topa tekme vurabilir. Kapıyı açar. Kalemle kâğıda çizgiler çizebilir. 2-3 kelimelik cümleler kurar. Burun, ağız, kulak gibi kavramla tanır ve gösterir. Büyük ve küçük tuvaletini haber verir.

2,5 yaş: İsmini bilir, sıçrayabilir. Ev işlerinde annesine yardımcı olmaktan hoşlanır. Renkleri ayırt etmeye başlar. 3 yaş: 3 tekerlekli bisiklete biner, kıskançlık belirtileri fazladır. Karanlıktan ve hayvanlardan korkar.

4 yaş: Dişini fırçalayabilir, basit resimler yapar, makas ile kâğıt kesebilir.

5 yaş: Kendisi giyinir ve soyunur, kelimelerin anlamını sorar, Evcilik oyunlarından hoşlanır.

Bebeklerde normal boy ve ağırlık Çocuklarda yaşa göre boy çizelgesi:

12. ay: Odadaki eşyalara tutunarak yürür. Basit emirleri anlamaya ve yapmaya başlar. 2-3 kelime söyler, top ile oy

15. ay: Yardımsız kalkar ve paytak paytak yürür. Merdivenleri emekleyerek çıkar, inemez. İsteklerini işaretlerle belirtir.

18. ay: Acemice koşar. Çekmece ve dolapları karıştırır.

Topu kısa mesafeye atabilir.

2, yaş: Rahat koşar, yardımsız merdiven inip çıkabilir. Topa tekme vurabilir. Kapıyı açar. Kalemle kâğıda çizgiler çizebilir. 2-3 kelimelik cümleler kurar. Burun, ağız, kulak gibi kavramları tanır ve gösterir. Büyük ve küçük tuvaletini haber verir.

2,5 yaş: İsmini bilir, sıçrayabilir. Ev işlerinde annesine yardımcı olmaktan hoşlanır. Renkleri ayırt etmeye başlar. 3 yaş: 3 tekerlekli bisiklete biner, kıskançlık belirtileri fazladır. Karanlıktan ve hayvanlardan korkar. 4 yaş: Dişini fırçalayabilir, basit resimler yapar, makas ile kâğıt kesebilir.

5 yaş: Kendisi giyinir ve soyunur, kelimelerin anlamını sorar. Evcilik oyulanından hoşlanır.