Türk bestekâr: Sadettin Kaynak

Halk müziğine önemli katkılar sunan ve Türk sanat müziğinde kendine özgü bir form geliştiren bestekar ve hafız Sadettin Kaynak'ın vefatının 61. yılında unutulmadı. Bestekar Sadettin Kaynak kimdir? Sizler için kaleme aldık.

Hacıoğulları adıyla tanınan Fatih Camisi’nin hocalarından Ali Alaeddin Efendi ile Havva Hanım’ın oğlu Kaynak, 15 Nisan 1893’te İstanbul’da dünyaya geldi. Sanatçı, ilk ve ortaöğrenimini İstanbul Aksaray’da tamamladı. Kur’an’ı Kerim’i 9 yaşında ezberleyen Kaynak, Mercan İdadisi’nin ardından, Balkan Harbi zamanında Darülfünun İlahiyat Fakültesi’ne girdi.

Önde gelen isimlerden ders aldı

Sadettin Kaynak, sesinin güzelliğiyle çok küçük yaşlarda çevresinin dikkatini çekti ve Hafız Melek Efendi’den dersler aldı. Darüşşafaka Cemiyeti’nde, musiki öğretmeni Kazım Uz’dan nota ve usul eğitimi alan sanatçı, ilahi ve fasıl konularında Şeyh Cemal Efendi’den yararlanarak kendini geliştirdi. Sanatçı, I. Dünya Savaşı’nda öğrenim çağındaki gençlerin askere çağrılması üzerine, 1917’de vatani göreve başladı. Diyarbakır’da askerlik görevine alınan sanatçı, daha sonra Mardin, Elazığ ve Harput’ta görev yaptı.

Usta bestekâr, Cumhuriyet’in kurulması sırasında askeri gemilerde bir müddet kâtip olarak çalıştı. Zehra Hanım’la 1926’da evlenen sanatçının, Cavidan, Yavuz, Feyyaz ve Günaydın adını verdiği dört çocuğu oldu.

Yavuz Sultan Camisi’nin baş imamı oldu

Kaynak, hüzzam makamındaki “Hicran-ı Elem” adlı ilk bestesini 1926’da kaleme aldı. Yavuz Sultan Camisi’ne 1928’de başimam olan sanatçı, bestekâr ve icracı kimliğinin zaman zaman ön plana çıkması nedeniyle bir tercih yapmak zorunda kaldı. İmamlık görevinden istifa ederek, kendini tamamen musiki çalışmalarına verdi.

“İstanbul’a döndükten sonra film musikisi bestelemeye heves ettim”

Usta sanatçı, 1926’da plak doldurmak üzere Berlin’e, çeşitli tarihlerde de Viyana, Paris ve Milano’ya gitti. Kaynak, yazar İbnülemin Kemal Mahmut İnal’a verdiği mektubunda, hayat hikâyesini şöyle anlatmıştı: “İstanbul’a döndükten sonra film musikisi bestelemeye heves ettim; Mısır’dan getirilen 85 adet filmin müziklerini. Her filmde 10 ila 20 eser vardı. Beş yıl süreyle İpekçi Kardeşler film şirketine bağlı kaldım. Bu esnada yerli filmler için eserler de besteledim. Yerli filmlerden ‘Allah’ın Cenneti’nde, Arap filmlerinden ‘Leyla ile Mecnun’da film sahasında ilk bestelerimi verdim.

Bu esnada rahmetli Atatürk beni çağırttı. Bir Kur’an-ı Kerim verdi. İmzasını koydu. Kur’an-ı Kerim’de muharebeye müteallik [savaşa dair] ayetlerin tercümelerini tespit ederek, ordu kumandanlarına bir nutuk vermemi emretti. Hazırlandım. Atatürk’ün karşısında, ordu kumandanlarının hazır bulunduğu bir mecliste bu emri yerine getirdim. Atatürk, ‘Kuran’da neler varmış da bizim haberimiz yok.’ dedi. Müteaddit defalar birçok vesilelerle Atatürk’ün huzuruna kabul olundum”

Sadettin Kaynak, 1953’te Sultanahmet Camisi’nin ikinci imamlığına getirildi. “Yavuz Sultan Selim Ağlıyor” filminin müzik çalışmaları sırasında felç oldu. 14 Ağustos 1954’te yapılan jübilesinin ardından Kadıköy Koşuyolu’ndaki evine çekildi. Usta sanatçı, 3 Şubat 1961’de Haydarpaşa Numune Hastahanesi’nde vefat etti ve Merkezefendi’deki aile kabristanına defnedildi.

Binden fazla eser besteledi

Eserlerinde çok zengin bir folklor yapısı göze çarpan sanatçı, halk müziğinin bölgesel motiflerini derinlemesine inceledi. Şarkı ile türkü arası bir özellik taşıyan üslup kullanarak kendine has bir form oluşturdu. Kaynak, gezdiği yörelerin özelliği olan uzun havalar ve hoyrat ezgilerin yapısından da etkilenerek hüseyni, gerdaniye ve muhayyer makamlarında da eserler besteledi. Halk ozanları Yunus Emre, Karacaoğlan ve Erzurumlu Emrah’ın şiirlerini ve anonim halk ezgilerini de besteledi.

Ezanı Türkçe seslendiren ilk kişi oldu

Besteleriyle Türk sanat müziğinde özel bir yeri olan Kaynak, 1932’de bestelediği ve Safiye Ayla’nın yorumuyla ünlenen “Çile Bülbülüm Çile” şarkısının plak, radyo ve konserlerdeki telif haklarını Safiye Ayla’ya verdi ve bu şarkı ile anılır oldu. Muhayyer makamdaki şarkının güftesini Vecdi Bingöl kaleme aldı. Usul, ritim, tempo değişiklikleri ve makam geçişleri yönünden zengin eserler ortaya koyan Kaynak, binin üzerinde beste yaptı. Sadettin Kaynak’ın bestelerinin çoğu dönemin ünlü sanatçıları Münir Nurettin Selçuk, Müzeyyen Senar, Safiye Ayla, Hamiyet Yüceses, Şükran Özer ve Mualla Mukadder tarafından seslendirildi ve plakları satış rekorları kırdı. İstiklal Marşı’nı besteleyenler arasında da bulunan Kaynak, aynı zamanda ezanı Türkçe seslendiren ilk kişi oldu.

Kaynak’ın unutulmayan eserlerinden bazıları şöyle:

“Benim Yarim Gelişinden Bellidir”, “Tel Tel Taradım”, “Kara Bulutları Kaldır Aradan”, “Muhabbet Bağına Girdim Bu Gece”, “Dertliyim Ruhuma Hicranını”, “İncecikten Bir Kar Yağar”, “Çile Bülbülüm Çile”, “Ben Güzele Güzel Demem”, “Enginde Yavaş Yavaş”, “Gönül Nedir Bilene Gönül Veresim Gelir”, “Leyla Bir Özge Candır”, “Niçin Baktın Bana Öyle”, “Leylakların Hayali”, “Bir Rüzgardır Gelir Geçer Sanmıştım”, “Ela Gözlerine Kurban Olduğum”, “Yanık Ömer”

Kaynak: AA